Zgodnie z prognozą Business Centre Club, największej w kraju organizacji indywidualnych pracodawców, do 2025 r. w Polsce będzie brakować 2,5 mln pracowników. Wprowadzenie prostszych zasad dotyczących osiedlenia się i uzyskania zezwolenia na pracę przez obcokrajowców ma na celu zachęcenie polskich przedsiębiorców do zatrudnienia cudzoziemców, rozwój polskiej gospodarki i wypełnienie pogłębiających się luk kadrowych.

WYMAGANIA OGÓLNE

Co do zasady, uprawnionymi do wykonywania pracy na terenie Polski są cudzoziemcy przebywający legalnie oraz posiadający:

lub

Dzięki wprowadzonym ułatwieniom dla obywateli niektórych państw spoza Unii Europejskiej, procedura uzyskania pozwolenia na pobyt i pracę jest znacznie mniej skomplikowana. Warunki, które obywatel państwa trzeciego zobowiązany jest spełnić ubiegając się o wydanie zezwolenia na pracę, określa Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Cudzoziemiec ubiegający się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w zawodzie pożądanym dla polskiej gospodarki, powinien w szczególności posiadać wymagane kwalifikacje zawodowe, ważne ubezpieczenie zdrowotne, źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu, a także mieć zapewnione miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Zasadniczo, zezwolenie uzależnione jest od decyzji wojewody, który jako organ uprawniony do rozpatrzenia wniosku, określa szczegóły wykonywania pracy i czas trwania zezwolenia.

CZY MOŻNA ŁATWIEJ?

Mimo sztywno określonych zasad, ustawodawca przewidział szereg wyjątków w określonych sytuacjach, w których zezwolenie na pracę nie jest wymagane. Należy wymienić tutaj w szczególności osoby posiadające ważną Kartę Polaka, status studenta czy przebywające na terytorium Rzeczypospolitej czasowo w celu połączenia się z rodziną.

Do ważnej grupy wyłączeń należą również obywatele sześciu państw, którzy korzystają z ułatwionego dostępu do rynku pracy, czyli obywatele Federacji Rosyjskiej, Ukrainy, Białorusi, Gruzji, a także Mołdowy i Armenii, którzy nie będą wykonywać prac sezonowych. Ustawodawca zezwala, żeby przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy mogli oni wykonywać pracę bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Jedynym warunkiem, który należy spełnić jest posiadanie pisemnej umowy o pracę lub umowy zlecenia i oświadczenia od pracodawcy powierzającego pracę. Dokumenty te należy zarejestrować we właściwym powiatowym urzędzie pracy. Procedura jest bardzo prosta, a jeśli oświadczenie nie zawiera braków formalnych, rejestracja odbywa się w ciągu 7 dni.

TEST RYNKU PRACY

Zdarzają się sytuacje, w których zanim pracodawca zdecyduje się zatrudnić na danym stanowisku obywatela państwa trzeciego, jest on zobowiązany do wykonania tzw. testu rynku pracy. Jest to procedura uzyskania informacji na temat sytuacji na lokalnym runku pracy, potwierdzającej brak możliwości zatrudnienia w to miejsce obywatela Polski lub Unii Europejskiej. W celu uzyskania takiej informacji, pracodawca powinien złożyć w powiatowym urzędzie pracy zgłoszenie wolnego miejsca pracy i poczekać na decyzję odpowiedniego starosty. Jednakże, obowiązek przeprowadzania testu rynku pracy dotyczy tylko określonych grup zawodowych. W Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 czerwca 2018 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na prace cudzoziemców, został ujęty wykaz prawie 300 zawodów, które nie wymagają przedstawienia informacji starosty. Pracą nieobjętą obowiązkowym testem są m.in. popularne na polskim rynku prace pielęgnacyjno- opiekuńcze, administratorów systemów komputerowych, monterów izolacji, kierowców autobusów, spawaczy, robotników budowy dróg, elektryków budowlanych, programistów aplikacji lub w charakterze pomocy domowej na rzecz osób fizycznych w gospodarstwie domowym, wykonywane przez obywateli innych państw. Ponadto, wojewoda może określić własne wyjątki od konieczności przeprowadzenia tzw. testu rynku pracy dla wybranych zawodów w danym województwie.

Rozważając zatrudnienie cudzoziemca, niemal automatycznie nasuwa się pytanie – czy istnieje możliwość nawiązania stosunku pracy z zatrudnionymi pracownikami będącymi obywatelami państw trzecich ponad ustawowy limit – pół roku w ciągu kolejnych 12 miesięcy? Naturalnie, jest taka możliwość. Aby z niej skorzystać należy jednak ubiegać się o wydanie odpowiedniego zezwolenia u wojewody. Jednakże, jeżeli praca miałaby być wykonywana u danego pracodawcy w związku z zarejestrowanym już wcześniej oświadczeniem, to taki pracodawca może wystąpić o wydanie zezwolenia na pracę na tym samym stanowisku w trybie uproszczonym. Oznacza to, że nie ma konieczności przeprowadzania tzw. testu rynku pracy.

NIELEGALNIE – NIEOPŁACALNIE

Wykonywanie pracy zgodnie z prawem jest ważne, zarówno z punktu widzenia cudzoziemca, jak i jego pracodawcy. Niedochowanie ustawowych obowiązków może skutkować nałożeniem kary grzywny na obywatela państwa trzeciego (nie niższej niż 1000 złotych i nie wyższej niż 5000 złotych) i wydaniem decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu do kraju ojczystego, jak i narażeniem się podmiotu powierzającego nielegalne wykonywanie pracy na odpowiedzialność wykroczeniową lub karną. Kary dla pracodawców nielegalnie zatrudniających cudzoziemców mogą sięgnąć nawet 30.000 złotych. Coraz prostsze i szybsze procedury legalizacyjne, w połączeniu z dość dotkliwym systemem kar, powinny skutecznie zniechęcać do nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców. Jednak szara strefa nadal obejmuje znaczną część rynku. Przedsiębiorcy podnoszą, że procedury legalizacyjne, choć upraszczane, wciąż trwają zbyt długo. Wynika to m.in. z braków kadrowych w urzędach – i tutaj koło się zamyka. Rozwiązania dla tej sytuacji zostały przyjęte w „Polityce migracyjnej Polski" – dokumencie przygotowanym przez MSWiA i popieranym przez resort pracy. Pozostaje z nadzieją patrzeć na jego wdrożenie.

Źródło: Baker McKenzie